Rize İli Hakkında Detaylı Bilgi

Rize İli Hakkında Bilgi

Yüzölçümü: 3.920 km2.
İlçeleri: Merkez, Ardeşen, Çamlıhemşin, Çayeli, Derepazarı, Fındıklı, Güneysu, Hemşin, İkizdere, İyidere, Kalkandere, Pazar.

Karadeniz Bölgesi’nin, Doğu Karadeniz Bölümü’nde, il ve bu ilin merkezi, kent, 40°21′-41°25′ doğu boylamlarıyla 40°33′-41°21′ kuzey enlemleri arasında yer alan il, kuzeyden Karadeniz, doğudan Artvin, güneyden Erzurum batıdan Trabzon illeriyle çevrilidir.

Yüzey Şekilleri: Rize İli toprakları, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin en yüksek dağlarının uzandığı kesimde uzanır. İl toplam alanının % 78′i dağlar, % 21′i yaylalarla kaplıdır. Oranı ancak % 1 olan ovalar, kıyıda ırmakların denize döküldüğü yerlerde küçük düzlükler biçimindedir. Yükselti, kıyıdan başlayarak güneye doğru dik ola-
rak artar. Kıyıda denize duvar gibi dik inen dağlar yükselir. Kıyıdan 15-20 km içeride yükselti 400-500 m, 40-50 km içeride ise 2.500-3.000 m dolayındadır. Bu dağların doruklarında ve kuzeye bakan yamaçlarında buzul oluşumları görülür. Dağlar, ilin Erzurum ve Bayburt sınırında duvar gibi yükselir. Buralarda hayvancılık açısından büyük önem taşıyan yaylalar vardır.

Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’na bağlı olan dağların, Rize sınırları içerisinde kalan bölümleri en yüksek noktaları oluşturur. Bundan doğuya doğru yükselti daha da artar. 3.000 m’yi aşan birçok doruk arasında Kaçkar Dağı (3.737 m) en yüksek noktadır. Rize, Artvin, Erzurum il sınırlarının kesiştikleri noktada bulunan dağ, aynı zamanda Doğu Karadeniz’in en yüksek, Türkiye’nin 4. yüksek doruğudur. Kaçkar Dağı’nın kuzeydoğusunda Barut Dağı (3.521 m), Ziglat Dağı (3.511 m), güneybatısında Verçerik Tepe (3.711 m) ve Hipot Dağı (3.560 m) önemli yükseltiler arasındadır. Demir Dağları, Kaçkarlar’ın güneybatısında Erzurum-Rize sınırında yer alır. En yüksek noktası Tekfur Tepe’dir (3.354 m). İlin güneyinde uzanan dik dağ sıraları üzerindeki ormanlar arasında geniş alanlar kaplayan yaylalar göze çarpar. Yaylaların ortalama yükseltisi 1.500 m dolayındadır. Yaylalar, hayvancılık açısından taşıdığı önem nedeniyle yaz aylarında kalabalıklaşır. Güneydeki dağlardan doğan ve kuzey yönünde akan, rejimleri düzensiz ırmaklar, Karadeniz’e ulaşır. İyidere, Büyükdere, Ortaköy Deresi, Fırtına Deresi, Çağlayan Deresi, Kıbledağ Deresi başlıca ırmaklardır. Kuzeyde dağlık alandan doğan İyidere (İkizdere), Cemil ve Karadere ile birleşir. Merkez İlçe’nin 15 km batısında Kaleli yakınlarında denize dökülür. İyidere üzerinde hidroelektrik santralı kuruludur. Fırtına Deresi 2.300 m yükseklikten doğar, küçük derelerle beslenir. Karadeniz’e dökülür. Güneydeki dağlık alanda, birçok küçük krater gölü vardır. Irmakların denize döküldüğü yerlerde, küçük kıyı ovaları, dışında düzlük görülmez.

İklim ve Bitki Örtüsü: Kıyılarda ılık, bol yağışlı iklim egemen olmasına karşın, güneydeki dağlık alana çıkıldıkça iklim sertleşir, sıcaklık düşer, yağış oranı artar, kar yağışı görülür. Rize, Türkiye’nin en çok yağış alan ilidir. Yıllık ortalama sıcaklık 14.2°C, en soğuk ay şubat en sıcak ay ağustostur. Yıllık ortalama yağış tutarı 2.357 mm’ yi bulur.

İlde, yamaçlar hemen her mevsim yeşil ve gür bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Bitki örtüsü deniz kıyısından başlayarak 2.200-2.400 m’ye kadar yükselir. Sarıçam, genelde yüksek yerlerde görülen bir ağaç türü olmasına karşın, il merkezinin doğusunda Kapıçam adı verilen yerde denize inen sarıçam ormanı, bu yönüyle bitki coğrafyası açısından ilginç bir örnek oluşturur. Bunun dışında 300 m yükseltiye kadar olan yamaçlarda kızılağaç, karaağaç, gürgen, kayın, kestaneyle başta ormangülü olmak üzere ormanaltı çalı türleri; 1.000-1.200 m’ye kadar karışık olarak geniş yapraklı ağaç ormanlar görülür. Bu ormanlar için de karışık olarak titrek kavak, ceviz, meşe, huş, fındık, kuş üvezi, karayemiş vardır. 800-1.500 m arasında kayın, göknar, ladin ve sarıçam karışık ormanları görülür. 1.500 m’nin üzerinde yalnızca iğneyapraklı ladin ve sarıçam ormanları yer alır. Ormanın doğal yayılışı 2.200 m’ye kadar çıkar; daha yukarılarda, orman üst sınırında alp bitkileri yetişir. Kıyı kuşağında çay tarımı yapmak amacıyla, daha yukarılarda hayvan otlatma ve yayla yerleşimi nedeniyle, orman alanları daralmış, bütünlüğü ve doğal dengesi bozulmuştur.

Toplumsal Yapı ve Ekonomi: 1997 nüfus sayımına göre, alt sıralarda sırada yer alan ilde, Merkez ve Çayeli, ilin en kalabalık, Hemşin, Çamlıhemşin, İyidere, Fındıklı, en düşük nüfuslu ilçeleridir. Halkın geçiminde önemli bir yer tutan tarım etkinlikleri için yeterli ve elverişli alanlar, il topraklarının dağlık yapıda oluşu nedeniyle sınırlıdır. Halkın yaklaşık % 70′i tarıma dayalı işlerde çalışır. Çay, tüm tarımsal üretime egemendir. 1925′te ilk çay fidanlığı kuruldu. Üretilen çaya devlet tarafından satın alınma güvencesi verilmesi, çay üretimine ilgiyi artırdı, 1950′den sonra büyük gelişme gözlendi ve giderek çay ilde tek ürün durumuna geldi, tüm verimli topraklar, mısır ekim alanları çay tarımına ayrıldı. Çay ekim alanlarının gelişmesi, orman alanlarının çayın yetişemediği yüksek alanlara çekilmesini doğurdu. Tarımın ağırlığı kıyı kesiminde olup burada çay dışında meyve de yetiştirilir. İç kesimlerde hayvancılık ve tahıl tarımı yaygınlaşır. İlde etkili 935 hektar alandan 3.200 ton tarım ürünü alınır. Bunun büyük bölümünde mısır ekilir. Baklagillerden yeşil mercimek; endüstri bitkilerinden çok az miktarda tütün; yumru bitkilerden patates yetiştirilir. Kıyı kesiminde iklim, çeşitli meyvelerin yetişmesine olanak sağlar. Çayın ön plana çıkmasından önce meyvecilik daha yaygın yapılmaktaydı. İlin en önemli ürünü, yılda 500 bin ton dolayında üretilen yaş çay yaprağıdır. Hayvancılığın gelişimine elverişli geniş çayır ve meralar sınırlıdır. Çayın yaygınlaşmasıyla bir bölümü hayvan yemi olarak kullanılan mısır ekim alanlarının daralması, hayvancılığı geriletmiştir. Kıyı kesiminde ahır hayvancılığı gelişmiştir. Her aile kendi ölçülerine ve gereksinimlerine göre birkaç hayvan besler. Toplam büyük ve küçükbaş hayvan sayısı 210 bin, kümes hayvanları sayısı 220 bin kadardır. Süt, et, deri, yumurta, bal başlıca hayvansal ürünlerdir. İkizdere İlçesi’ndeki Anzer Yaylası’nda üretilen Anzer balı, çok değerlidir. Balıkçılık önde gelen uğraşlardandır. Ormanlar yüzölçümünün % 39′unu kapsar. Çay tarımının gelişmesi kıyı kesiminde; yaylacılık yukarı kesimde orman alanının daralmasına yol açmıştır. Bakır ve manganez, başlıca doğal kaynaklardır. Endüstri gelişmiş sayılmaz. İlin çeşitli yerlerine yayılmış, 50 dolayında çay işleme tesisi vardır. İlk çay fabrikası 1947′de il merkezinde kuruldu. Çay işleme yakın yıllara kadar devlet tekelinde kaldı, ancak 1985′ten sonra çayda özelleşmeye geçilmesi, çay üretimi ve işlenmesinde ücretle çalışan nüfusun artışına yol açtığı gibi önemli bir sermaye birikimi sağlandı. Çay dışında besin, orman ürünleri metal eşya, kimya, kâğıt, öteki başlıca endüstri etkinlikleridir. İl merkezindeki Çay Paketleme Fabrikası, İyidere’de Çaysan Ambalaj ve Paketleme Fabrikası, yılda 8.5 milyon ton un üreten Rize Un Fabrikası, Ege’den getirilen üzümü işleyerek sirke üreten bir fabrika, Karadeniz Çivi ve Tel Fabrikası, Karadeniz Balık Sanayi, Yeter Sunta Sanayii (Yetsan), Karadeniz Orman Ürünleri Sanayi (Korusan), büyük ölçekli endüstri kuruluşlarıdır. Ayrıca, besin, metal eşya, orman ürünleri ve dokuma alanlarında etkinlik gösteren küçük atölyeler de vardır. İlin geleneksel ve yerel desenlerini taşıyan dokumalar, günümüzde de el tezgâhlarında üretilmektedir.